Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας

Εδώ νάρκισσος - εκεί νάρκισσος: Ποιός είναι νάρκισσος τελικά; Τί είναι η Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας;

Θα πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι όλοι οι άνθρωποι κρύβουμε ένα μικρό νάρκισσο μέσα στην προσωπικότητά μας και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Επίσης, όλοι οι άνθρωποι έχουμε φερθεί με περισσότερο εγωισμό σε διάφορες φάσεις ή καταστάσεις στην ζωή μας.

Για τον λόγο αυτό, και επειδή παρατηρώ ότι δημοσιεύονται πάρα πολλά άρθρα για τον ναρκισσισμό στα κοινωνικά δίκτυα κλπ., θα ήθελα να τονίσω πως οι αναγνώστες με φυσιολογικά επίπεδα ενσυναίσθησης, αναπτυγμένη κριτική σκέψη ή έφεση στην αυτογνωσία, άνθρωποι δηλαδή που έχουν την τάση να καταλαβαίνουν τα συναισθήματά των άλλων, να σκέφτονται και να παραδέχονται τα λάθη τους, είναι απαραίτητο να θυμούνται να μην είναι πολύ αυστηροί με τον εαυτό τους όταν διαβάζουν άρθρα και κείμενα για τον ναρκισσισμό.

Η Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας

Η ναρικισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας ως διάγνωση προϋποθέτει ότι το άτομο είναι καταρχίν ενήλικο (ποτέ έφηβος ή παιδί) και χαρακτηρίζεται από ένα επίμονο αίσθημα μεγαλειότητας εαυτού, δηλαδή αίσθημα ότι η ύπαρξή του είναι ανώτερης κλάσης ή ακόμα και φύσης, ανώτερης ως σύνολο, ως προσωπικότητα, ως οντότητα. Επίσης, είναι χαρακτηριστικό ότι θεωρεί πως η αναγνώριση της αξίας ή των εμπειριών κάποιου άλλου ή των συναισθημάτων/επιθυμιών του άλλου ανθρώπου καθιστά τον ίδιο ευάλωτο.

Οι σκέψεις και η συμπεριφορά του ατόμου με Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας είναι βασισμένα στην βαθιά του πεποίθηση ότι του οφείλεται αναγνώριση της υπεροχής του, αναγνώριση της «φυσικής» ηγεμονίας, εξυπνάδας, συνολικής γοητείας του, χωρίς στην πραγματικότητα να υπάρχουν ανάλογα προσωπικά επιτεύγματα, δηλαδή χωρίς να είναι ανάλογα με τον τρόπο που ο ίδιος τα αισθάνεται.

Παράλληλα, είναι χαρακτηριστικό ότι το άτομο ταυτόχρονα διακατέχεται από μία άρνηση να καταλάβει ή να σεβαστεί τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις εμπειρίες των κοντινών του ανθρώπων ή άλλων (χαμηλή ενσυναίσθηση), (Diagnostic Statistical Manual V).

Η συμπεριφορά στην Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας

Παρακάτω ακολουθούν κάποιες συμπεριφορές που συναντώνται συχνά στην ΝΔΠ ωστόσο θα διαπιστώσετε ότι οι συμπεριφορές αυτές είναι πολύ κοινές στους περισσότερους από εμάς αν όχι σε όλους. Πώς λοιπόν μπορούμε να ξεχωρίσουμε έναν άνθρωπο με ΝΔΠ;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη καθώς η διάγνωση χρειάζεται εξειδίκευση και ενδελεχή εξέταση του ατόμου εις βάθος χρόνου από τις αρχές της ενήλικης ζωής του και σε πολλά διαφορετικά πλαίσια της ζωής του από ειδικό ψυχικής υγείας.

Για παράδειγμα, οι άνθρωποι με ΝΔΠ:

- Πιστεύουν ότι είναι μοναδικοί, ανώτεροι, ξεχωριστοί. Η συγκεκριμένη πεποίθηση είναι χαρακτηριστική του ατόμου με ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας, ωστόσο πρέπει να θυμόμαστε ότι όλοι οι άνθρωποι αισθανόμαστε μοναδικοί και χρειαζόμαστε την αυτοεκτίμηση ως δομικό στοιχείο μίας συγκροτημένης προσωπικότητας, ενώ παράλληλα είναι λογικό να είμαστε πιο καταρτισμένοι ή πιο ικανοί σε κάποιους τομείς της επαγγελματικής μας ζωής ή στην καθημερινότητά μας από κάποιον άλλον, όπως είναι λογικό και να είμαστε λιγότερο καταρτισμένοι ή πολύ λιγότερο ικανοί σε κάποιους άλλους τομείς από όσο είναι άλλοι άνθρωποι.

- Είναι συχνά αυτό-αναφορικοί επιζητώντας τον θαυμασμό, ωστόσο όλοι οι άνθρωποι επιζητούμε την αναγνώριση από το περιβάλλον μας ως άνθρωποι, ως προσωπικότητες και ως επαγγελματίες ή για την αξία μας σε υπόλοιπους ρόλους μας, όπως για παράδειγμα ως γονείς, ως φίλοι κλπ.

- Μεγαλοποιούν κάποιες επιτυχίες τους, όμως όλοι οι άνθρωποι μερικές φορές χρειαζόμαστε να τονίσουμε κάποιο επίτευγμά μας στα πλαίσια μίας απλής συζήτησης ή σε επαγγελματικά πλαίσια.

- Υποβαθμίζουν την αξία άλλων, πράξεων άλλων, που όμως και αυτή η συμπεριφορά επίσης είναι δυστυχώς πολύ κοινή ανάμεσα σε πάρα πολλούς ανθρώπους.

- Φαντασιώνονται ότι έχουν ή θα έχουν πολύ μεγάλες επιτυχίες, δύναμη, λάμψη-ομορφιά ή μία υπέρλαμπρη ιδανική αγάπη. Παρομοίως με τις προαναφερθείσες συμπεριφορές όλοι οι άνθρωποι κάνουμε όνειρα και σχέδια για το μέλλον και φαντασιωνόμαστε μία θετική έκβαση για τα σχέδιά μας.

- Επαναλαμβάνουν ότι η αναγνώρισή τους έχει καθυστερήσει και συγκρίνουν τον εαυτό τους με διάσημους επιτυχημένους ανθρώπους. Αυτή η συμπεριφορά επίσης μπορεί να θεωρηθεί σχετικά κοινή ανάμεσα στους ανθρώπους σε ένα πλαίσιο συζήτησης όπου ένας άνθρωπος παραπονείται ότι οι επαγγελματικές του δραστηριότητες δεν έχουν την επιτυχία που θα ήθελε, και είναι επίσης συχνό οι άνθρωποι να αναφέρονται σε έναν πολύ επιτυχημένο άνθρωπο στον τομέα του όταν μιλάνε για την επιτυχία που έχουν ή θα ήθελαν να έχουν στο μέλλον.

- Εκπλήσσονται ή θυμώνουν όταν δεν τους φέρονται όπως έχουν φανταστεί. Παρομοίως με τις συμπεριφορές που παρουσιάζονται παραπάνω, η συγκεκριμένη αντίδραση στην ‘ματαίωση’ συναντάται συχνά καθώς όλοι οι άνθρωποι στεναχωριόμαστε ή θυμώνουμε όταν δεν μας έχουν συμπεριφερθεί με τον τρόπο που επιθυμούσαμε/προσδοκούσαμε, αξίζαμε, ή όταν έχουμε αδικηθεί.

- Αισθάνονται ότι οφείλουν στον εαυτό τους να συναναστρέφονται μόνο διάσημους – επιτυχημένους, ξεχωριστούς ανθρώπους, ωστόσο πολλοί άνθρωποι επιζητούν και χαίρονται να γνωρίζουν και να συναναστρέφονται επιτυχημένους ανθρώπους.

- Πιστεύουν ότι τους οφείλεται ιδιαίτερη συμπεριφορά και εξυπηρέτηση από κοντινούς ανθρώπους και ξένους. Όλοι μας έχουμε κάποιες προσδοκίες για το πως θα συμπεριφερθεί ένας αγαπητός μας φίλος μας ή ένας κοντινός μας άνθρωπος. Όλοι μας επιθυμούμε να μας συμπεριφέρονται με ευγένεια και να μην μας προσβάλλουν οι άνθρωποι που συναντάμε στον επαγγελματικό μας χώρο, σε καταστήματα ή υπηρεσίες που επισκεπτόμαστε. Ωστόσο, ο τονισμός στην συγκεκριμένη πεποίθηση είναι στην λέξη «οφείλεται» και στο βάθος εις το οποίο ένας άνθρωπος με Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας πιστεύει σε αυτό το «μου οφείλεται».

- Ζητούν να τους δίνεται αυτό που επιθυμούν χωρίς να αναλογίζονται τί συνέπειες έχει το αίτημά τους στους άλλους, χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τους τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων και τα συναισθήματά τους. Η έλλειψη ή η άρνηση ενσυναίσθησης είναι χαρακτηριστική στην συμπεριφορά των ανθρώπων με Ναρκισσιστική Διαταραχή τη Προσωπικότητας. Έχουν την πεποίθηση ότι οι άλλοι τους οφείλουν την προσοχή και το ενδιαφέρον τους ενώ παράλληλα τους χαρακτηρίζει η έλλειψη ενδιαφέροντος για τους άλλους (π.χ. καθημερινότητα, θέματα που απασχολούν, προβλήματα, επιτυχίες, συναισθήματα των άλλων).

- Υποβαθμίζουν, μειώνουν ή υποτιμούν τους άλλους. Επιδεικνύουν σνομπισμό, ειρωνεία, υπεροψία με κάθε μικρή ευκαιρία. Δυστυχώς, αυτές οι συμπεριφορές είναι κοινές στους ανθρώπους πολύ περισσότερο από ότι θέλουμε να πιστεύουμε, ωστόσο στην Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας ο σνομπισμός και η υποτίμηση αποτελεί την βάση της σκέψης τους γενικά για τους άλλους ανθρώπους και ιδιαίτερα για όσους αισθάνονται ότι είναι «καλύτεροι από τους ίδιους» σε ένα τομέα.

Τέσσερα χαρακτηριστικά των ανθρώπων με την διαταραχή Ναρκισσιστικής Προσωπικότητας

Πολλές από τις συμπεριφορές που συναντώνται στην Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας είναι περισσότερο κοινές και δύσκολα διακριτές. Επομένως, πώς μπορεί κανείς να διακρίνει την Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας;

Συγκριτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας έχουν ακόμα μεγαλύτερη δυσανεξία στην κριτική από όση δυσανεξία παρουσιάζουν στην κριτική οι υπόλοιποι άνθρωποι που έχουν περισσότερο ελαστικά ναρκισσιστικά στοιχεία στην προσωπικότητά τους.

Η συγκριτικά μεγαλύτερη δυσανεξία στην κριτική εκφράζεται με έντονες αντιδράσεις όταν ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με κριτική, όμως έντονη αντίδραση σε κριτική μπορεί να επιδείξει ο κάθε άνθρωπος πολλές φορές κατά την διάρκεια της ζωής.

Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι ένας άνθρωπος έχει αναπτύξει προβληματικά υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού μόνο και μόνο επειδή τον είδαμε να αντιδρά έντονα σε κριτική μερικές φορές στην ζωή του. Αντιθέτως, η συγκεκριμένη διάγνωση, όπως προαναφέρθηκε, απαιτεί ενδελεχή εξέταση της συμπεριφοράς και της σκέψης μας σε: α. πληθώρα διαφορετικών καταστάσεων, και β. που είναι σταθερές και καθημερινές σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου στο παρελθόν και συγκεκριμένα από την αρχή της ενήλικης ζωής μας, και ως διάγνωση μπορεί να γίνει μόνο από ειδικό στην ψυχική υγείας.

Ωστόσο, ο άνθρωπος με Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας:

- Επιδεικνύει τις π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς ή ό λ ε ς από τις παραπάνω συμπεριφορές από νεαρή ηλικία της ενήλικης ζωής του, καθημερινά και σε όλα τα πλαίσια της προσωπικής και επαγγελματικής του ζωής.

- Συμπεριφέρεται σαν να του χρωστάνε.

Όποια χάρη, βοήθεια, φιλική χειρονομία ή φιλική κουβέντα και αν του προσφέρεις πιστεύει ότι του οφείλεται. Εφόσον όλα του οφείλονται, δεν αισθάνεται ευγνώμων επομένως δεν λέει ποτέ ευχαριστώ ή αν σε κάποια περίπτωση αναγκαστεί να πει ένα ευχαριστώ θα το πει όπως λέμε στην καθομιλουμένη «μέσα από τα δόντια του».

Όλοι του χρωστάνε επομένως το η ευγνωμοσύνη (το “ευχαριστώ”) δεν υπάρχει ως συναίσθημα μέσα του και είναι δυσεύρετο στο λεξιλόγιό του. Στους ξένους, ένας άνθρωπος με Ναρκισσιστική Διαταραχή της Συμπεριφοράς λέει ευχαριστώ με ευκολία, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, γιατί του έδωσαν την σημασία που του χρωστάνε και στα πλαίσια της τυπικότητας/επίδειξης ευγενικής συμπεριφοράς.

- Υποτιμά τους άλλους.

Ο νάρκισσος στηρίζει όλη του την σκέψη πάνω στην αρχή ότι ο ίδιος «συνολικά είναι καλύτερος» και κανείς σε ολόκληρο το περιβάλλον του δεν είναι δυνατό να είναι «συνολικά καλύτερος» από εκείνον σε οτιδήποτε.

Αντιδρά στην απειλή σύγκρισης με ξαφνική αλλαγή θέματος συζήτησης, ή άμεση υποτίμηση και ειρωνεία, για να αποφύγει την σύγκριση, και συχνά σταματώντας αυτόματα να ακούει οτιδήποτε από όποιον “φαίνεται καλύτερος” είτε σε έναν συγκεκριμένο ρόλο ή τομέα που εκείνος είναι ενεργός, είτε σε εντελώς διαφορετικό ρόλο/τομέα με εκείνον.

Για παράδειγμα, σε μία παρέα με φίλους ή συναδέλφους, ο νάρκισσος θα προσπαθήσει να σταματήσει οποιαδήποτε κουβέντα αναδεικνύει την αξιοσύνη κάποιου άλλου, στην επαγγελματική ή προσωπική ζωή. Όσο πιο μεγάλη η διαφορά στην σύγκριση με τον εαυτό του και η απειλή τόσο μεγαλύτερη η σιωπηλή ή λεκτική υποτίμηση, η διπρόσωπη συμπεριφορά ή η άμεση ειρωνία. Προσοχή, τα άτομα με υψηλά τα στοιχεία ναρκισσισμού στην προσωπικότητά τους δεν αντιδρούν με άγχος στην όποια σύγκριση, αντιθέτως μπορούν να είναι χαρακτηριστικά ψυχροί όταν η σύγκριση «δεν τους ευνοεί» - δεν συντηρεί την απόλυτη υπεροχή τους.

- Δεν ζητάει συγγνώμη.

Ο νάρκισσος δεν φταίει ποτέ, όλοι του χρωστάνε να είναι μαζί του ακόμα και αν εκείνος συμπεριφέρεται άδικα, υποτιμητικά ή επιθετικά. Πιστεύει ότι για τα όποια παράπονα για την συμπεριφορά του φταίνε οι άλλοι που δεν είναι τόσο δυνατοί όσο ο ίδιος, τόσο ικανοί κλπ. Για τα λάθη του, η απάντηση που δίνει είναι “έτσι είναι ο χαρακτήρας μου” ή αν αναγκαστεί να συζητήσει κάτι που δεν έγινε σωστά ή ότι δεν σεβάστηκε κάποιον/ήταν προσβλητικός θα αποδώσει την ευθύνη σε κάποιον άλλον, σε μία συνθήκη (π.χ. χρονική συνθήκη), ή σε κάποιον παράγοντα έξω από τον έλεγχό του. Αν αναγκαστεί να ζητήσει συγγνώμη θα το κάνει με διεκπεραιωτικό τρόπο, στείρο, χωρίς συναίσθημα μετάνοιας.

Μπορεί κάποιος με υψηλά ναρκισσιστικά στοιχεία να απαλλαχθεί από τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις;

Και βέβαια μπορεί, ωστόσο, οι προσωπικότητες με υψηλά ναρκισσιστικά στοιχεία δεν κατανοούν ότι χρειάζονται βοήθεια ώστε να αναθεωρήσουν τις προβληματικές πεποιθήσεις τους σε σχέση με το «εγώ» και «τους άλλους». Συνήθως, ζητούν βοήθεια αν τους παρουσιαστούν άλλα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσουν, για παράδειγμα καταθλιπτικά συμπτώματα (προσοχή αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι με κατάθλιψη έχουν υψηλό ναρκισσισμό, απεναντίας συνήθως χαρακτηρίζονται από χαμηλό ναρκισσισμό). Η θεραπεία της Ναρκισσιστικής Διαταραχής της Προσωπικότητας απαιτεί πολύ χρόνο ενδοσκόπησης ώστε ο άνθρωπος να μπορέσει να αναγνωρίσει σταδιακά τα στοιχεία των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και συμπεριφορών που τον εμποδίζουν.

Για την Psychoeducation.gr, Αποστολία Αληζιώτη, B.Sc. (Psychol), M.Sc. (Health Psychol), M.B.A., GBC μέλος της British Psychological Society.

Photo by Cotton Bro

επιστροφη στην αρχη της σελιδας

Σχόλιο: Αιτιολογία και γνωστικές δυσλειτουργίες στην Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή.

Έχει βρεθεί η αιτία της κατάθλιψης; Τί είναι τα λεγόμενα αρνητικά συμπτώματα της κατάθλιψης; Με ποιές άλλες μη ψυχιατρικές ασθένειες συσχετίζονται οι γνωστικές δυσλειτουργίες που συναντώνται και στην κατάθλιψη; Διαβάστε το άρθρο πατώντας εδώ.

Σχόλιο: Με αφορμή τον Covid-19. Στρεσσογόνα γεγονότα και η λεγόμενη “προδιάθεση” ψυχοπαθολογίας.

Στις μέρες του Covid-19 και των δραματικών αλλαγών που φέρνει, δυστυχώς πάρα πολλοί άνθρωποι βιώνουν μία εποχή που προκαλεί άγχος και θλίψη όσο καμία άλλη στην ζωή τους. Το παρόν σύντομο άρθρο στοχεύει σε ένα μικρό σχόλιο περί της λεγόμενης «προδιάθεσης για ψυχοπαθολογία», βάσει των ερευνών, που ελπίζουμε να βοηθήσει όσους αυτή την εποχή αντιμετωπίζουν συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης. Διαβάστε το άρθρο πατώντας εδώ.

Έλεγχος στρες και μεταβολισμός: Πώς συσχετίζεται η Κατάθλιψη;

Τα νέα από την έρευνα είναι πολύ καλά. Αν κάποιοι από εμάς δεν καταφέρνουμε να βρούμε τον χρόνο ή το κίνητρο για συστηματική άσκηση, δεν θα πρέπει να απογοητευόμαστε από αυτό. Το ίδιο ισχύει και για την διατροφή μας. Τί λένε οι έρευνες.

επιστροφη στην αρχη της σελιδας

Psychoeducation.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook