Άγχος: Επτά ερωτήσεις και απαντήσεις για το άγχος

◌ Τί μας προκαλεί άγχος;

Βάσει των ερευνών, άγχος προκαλούν οι εξής τρεις κατηγορίες παραγόντων:

Μικρές αλλαγές στην ζωή μας, όπως: αλλαγές στην κοινωνική μας ζωή, στην φιλία και στις παρέες μας, αποχωρισμοί με σημαντικούς για εμάς ανθρώπους, αλλαγές στην επαγγελματική μας ζωή ή στο εργασιακό μας περιβάλλον, στο status quo ή στον τρόπο που αξιολογούμε τον εαυτό μας οι ίδιοι, όπως επίσης και αλλαγές στις καθημερινές διατροφικές συνήθειές μας ή στην ποιότητα του ύπνου μας.

Μεγάλες αλλαγές στην ζωή μας λόγω στρεσογόνων γεγονότων, όπως: απόλυση, μερική ή ολική απώλεια εισοδήματος, γεγονότα καταστροφής ή απώλειας της περιουσίας μας (φυσικές καταστροφές – πυρκαγιά, πλημμύρα, σεισμός κλπ), διαζύγιο, διάγνωση σοβαρής ασθένειας, θάνατος αγαπημένου προσώπου, τραυματικές εμπειρίες που απείλησαν την σωματική μας ακεραιότητα ή την σωματική ακεραιότητα κάποιου δικού μας προσώπου, έκθεση σε σωματική ή ψυχολογική βία.

Πολύ δυσάρεστες ειδήσεις ή εικόνες βίας, όπως επίσης και υπερέκθεση σε θέματα επικαιρότητας περί φυσικών καταστροφών και οικολογικής καταστροφής.

◌ Μπορεί ένας άνθρωπος να αισθάνεται άγχος λόγω μίας μικρής αλλαγής, και αυτό να είναι προβληματικό άγχος;

Δυστυχώς το άγχος πολύ συχνά περιπλέκεται λόγω συσσωρευμένης κούρασης, συσσωρευμένης ματαίωσης, και συσσωρευμένης στεναχώριας, καθώς επίσης επιδεινώνεται με την κακή διατροφή και την κακή ποιότητα ύπνου.

Είναι σημαντικό δε να τονιστεί, ότι η έλλειψη καθημερινής σωματικής δραστηριότητας – κινητικότητας, η καθημερινή στέρηση φρέσκων φρούτων και λαχανικών, η κακή διατροφή, το να τρώει ένας άνθρωπος βιαστικά, η κατανάλωση ζάχαρης, κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπαρών (κιμάς, βούτυρο), επεξεργασμένου κρέατος (αλλαντικά), και ο ελλιπής ύπνος, από μόνα τους το κάθε ένα επηρεάζει αμέσως το ενδοκρινικό μας σύστημα, και προκαλείται αίσθημα άγχους στον οργανισμό του ανθρώπου, δυστυχώς χωρίς οι άνθρωποι να το συνειδητοποιούμε, αλλά και αίσθημα σωματικής κούρασης, ειδικά στις ηλικίες άνω των 30-40.

◌ Πότε πρέπει να πω «ως εδώ ήταν – πρέπει κάτι να κάνω», πότε πρέπει να ζητήσω βοήθεια για το άγχος;

Ένας άνθρωπος μπορεί να αποφεύγει να παραδεχθεί στον εαυτό του ότι έχει άγχος, ή να διστάζει να επισκεφθεί έναν ειδικό ψυχικής υγείας γιατί φοβάται μία πιθανή διάγνωση ή την έκθεση, ή γιατί πιστεύει ότι το να παραδεχθεί ότι έχει επίμονο άγχος σημαίνει ότι δεν είναι «δυνατός» άνθρωπος - μία σκέψη προφανώς λανθασμένη.

Εάν παρατηρούμε ότι το άγχος προκαλεί κακή ποιότητα ύπνου, ή και προβλήματα συγκέντρωσης δεν πρέπει να διστάζουμε να επισκεφθούμε έναν ψυχίατρο για να ξεκινήσουμε φαρμακευτική αγωγή. Επίσης ανησυχητικό σημείο άγχους είναι αν διαπιστώνουμε ότι επηρεάζει την λεκτική μας ευφράδεια, ή δεν μας αφήνει να αισθανθούμε στεναχώρια ή να κλάψουμε για κάτι που μας στεναχωρεί, ή δεν μας επιτρέπει να αισθανθούμε χαρά/να γελάσουμε.

Όμως, κατά την λήψη της φαρμακευτικής αγωγής, ο στόχος είναι να απαλλαχθεί ένας άνθρωπος από τα συμπτώματα σύντομα, αλλά ταυτόχρονα να μειωθεί η φαρμακευτική αγωγή και να σταματήσει το συντομότερο δυνατό. Οι δύο αυτοί στόχοι τονίζονται, όχι μόνο γιατί βάσει των ερευνών θεωρούνται η καλύτερη κλινική πρακτική σε κάθε περίπτωση (ακόμα και σε πιο σοβαρή ψυχοπαθολογία), αλλά και γιατί πολλοί άνθρωποι διστάζουν να αναζητήσουν βοήθεια υπό τον φόβο ότι θα εμπλακούν σε μία κατάσταση που θα χρονίσει, ή υπό τον φόβο ότι έχουν κάποιο "εκ γενετής ή μόνιμο ελάττωμα" που τους διαφοροποιεί από τους άλλους ανθρώπους, ενώ στην πραγματικότητα δεν ισχύει.

◌ Να μην ξεκινήσω καλύτερα συνεδρίες συζήτησης – προσωπικής διερεύνησης με έναν ειδικό ψυχικής υγείας; Δεν είναι καλύτερα να αποφύγω τον ψυχίατρο;

Η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι εχθρός - αλλά σύμμαχος -  δεν αλλάζει την προσωπικότητα ενός ανθρώπου, ούτε η λήψη της σημαίνει ότι ένας άνθρωπος έχει κάποια σοβαρή ψυχιατρική ασθένεια. Αντιθέτως, το φάρμακο θα τον βοηθήσει να αισθανθεί ξανά καλά και ο εαυτός του, απαλλαγμένος από το άγχος που τον ταλαιπωρεί. Η αγωγή ουσιαστικά επιδρά στο ενδοκρινικό σύστημα - δηλαδή στον μηχανισμό του άγχους, και έτσι προστατεύει από σοβαρή ασθένεια, ψυχιατρική ή μη ψυχιατρική ασθένεια, καθώς το έντονο ή επίμονο άγχος είναι κακά νέα για την γενική μας υγεία.

◌ Πώς θα με βοηθήσει το να ξεκινήσω συνεδρίες με ειδικό ψυχικής υγείας;

Παράλληλα με φαρμακοθεραπεία, οι συνεδρίες συζήτησης περί του άγχους, βοηθούν στο να αναλογιστεί ένας άνθρωπος τους τρόπους και τους λόγους που ο ίδιος παρατηρεί ότι ενεργοποιούν εκ νέου το άγχος του.

Στις συνεδρίες, τα θέματα που φέρνει ένας άνθρωπος είναι πάντα δικής του επιλογής και στον ρυθμό που οι ίδιος επιθυμεί. Ακούγοντας τον εαυτό μας να μιλάει δυνατά για τα θέματα που μας απασχολούν οι άνθρωποι αισθανόμαστε αμέσως καλύτερα και δυνατοί. Συχνά, μεγαλώνοντας μιλάμε όλο και λιγότερο σε ένα βαθύτερο επίπεδο σε κάποιον κοντινό μας άνθρωπο, ή και λόγω των καθημερινών μας ρυθμών ξεχνάμε να σκεφτούμε και να μιλήσουμε δυνατά για πράγματα που μας είναι στα αλήθεια σημαντικά.

Σε κάθε περίπτωση η αυτογνωσία είναι παιδεία και οχύρωση του εαυτού μας σε κάθε πρόκληση που μας φέρνει η ζωή μας. Στον ειδικό ψυχικής υγείας ένας άνθρωπος μπορεί να ικανοποιήσει αυτή την ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και στοχασμό, χτίζοντας έτσι μία αυτογνωσία που είναι άκρως απελευθερωτική και θωρακίζει την ψυχική υγεία απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Επίσης, η επικοινωνία και η απαλλαγή από το άγχος μας προστατεύει και από μη ψυχιατρικές ασθένειες.

◌ Το άγχος μας προστατεύει;

Ναι, ο οργανισμός μας προκαλεί με ορμονικές αυξομειώσεις το αίσθημα άγχους, ώστε να μας προειδοποιήσει και να πράξουμε αναλόγως για την επίλυση ενός προβλήματος και τον κατευνασμό του άγχους μας. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο μηχανισμός του άγχους ενεργοποιείται σε κάθε μικρή ή μεγάλη αλλαγή που βιώνουμε. Αν η αλλαγή αυτή είναι σχετικά μικρή και ευχάριστη τότε στην καθομιλουμένη μιλάμε για το «δημιουργικό άγχος». Όμως συχνά, μία αλλαγή μας θυμίζει είτε μία άβολη ή δυσάρεστη εμπειρία από το παρελθόν, είτε μία δυσάρεστη ή έστω άβολη πρόβλεψη για το μέλλον,  και αισθανόμαστε υπερβάλλον άγχος. Επειδή έχουμε μνήμη τόσο νοητική όσο και σωματική (ορμονική) για να απαλλαχθεί ένας άνθρωπος από δυσάρεστα συμπτώματα άγχους και θλίψης - όταν επιμένουν - χρειάζεται να κατανοήσει τις συνδέσεις μεταξύ εμπειριών του παρελθόντος με την αντίδραση ή συμπεριφορά του σήμερα, ώστε να «ανιχνεύσει» τις διαδρομές, να «τακτοποιήσει» τις μνήμες-συναισθήματα, να αποδεχθεί.

◌ Τί είναι οι «συμπεριφορές αποφυγής»;

Οι συμπεριφορές αποφυγής είναι όλες οι συμπεριφορές που εκδηλώνει ένας άνθρωπος, ώστε να αποφύγει να σκεφθεί την πηγή του άγχους του ή να αποφύγει με την φυσική του παρουσία την πηγή του άγχους του (π.χ. αποφεύγει μία συνάντηση, μία δραστηριότητα κλπ), ή αποφεύγει να πράξει καταλλήλως και ανάλογα ώστε να το αντιμετωπίσει.

Εκτενέστερα, ένας άνθρωπος μπορεί να αποφεύγει τις κοινωνικές συναντήσεις με φίλους ή κάποιον συγκεκριμένο άνθρωπο, τις εξόδους σε δημόσιους χώρους, να αποφεύγει την ανεύρεση λύσης σε κάποιο επαγγελματικό ζήτημα, δηλαδή, την δραστηριοποίηση για την επίλυση κάποιου προβλήματος που απαιτεί την προσοχή του.

Επίσης, ένας άνθρωπος συχνά αποφεύγει το αίσθημα στεναχώριας για κάποια ανεπιθύμητη αλλαγή στην ζωή του. Η συγκεκριμένη αποφυγή - η αποφυγή του συναισθήματος της στεναχώριας, προκαλεί άγχος στον οργανισμό.  Όταν ένας άνθρωπος δεν επεξεργάζεται το συναίσθημα της θλίψης που όλοι βιώνουμε στη ζωή μας συχνά, τότε κατά έναν τρόπο άθελά του  την "συντηρεί", ενώ ενεργοποιείται ο μηχανισμός του άγχους, καθώς το σώμα μας προσπαθεί να μας προστατέψει.

Αποστολία Αληζιώτη, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοεκπαιδεύτρια. B.Sc. Psychology, M.Sc. Health Psychology, Μέλος της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, GBC BPS.

Επιστροφή στην αρχή της σελίδας

Σχόλιο: Αιτιολογία και γνωστικές δυσλειτουργίες στην Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή.

Έχει βρεθεί η αιτία της κατάθλιψης; Τί είναι τα λεγόμενα αρνητικά συμπτώματα της κατάθλιψης; Με ποιές άλλες μη ψυχιατρικές ασθένειες συσχετίζονται οι γνωστικές δυσλειτουργίες που συναντώνται και στην κατάθλιψη; Διαβάστε το άρθρο πατώντας εδώ.

Σχόλιο: Με αφορμή τον Covid-19. Στρεσσογόνα γεγονότα και η λεγόμενη “προδιάθεση” ψυχοπαθολογίας.

Στις μέρες του Covid-19 και των δραματικών αλλαγών που φέρνει, δυστυχώς πάρα πολλοί άνθρωποι βιώνουν μία εποχή που προκαλεί άγχος και θλίψη όσο καμία άλλη στην ζωή τους. Το παρόν σύντομο άρθρο στοχεύει σε ένα μικρό σχόλιο περί της λεγόμενης «προδιάθεσης για ψυχοπαθολογία», βάσει των ερευνών, που ελπίζουμε να βοηθήσει όσους αυτή την εποχή αντιμετωπίζουν συμπτώματα άγχους ή κατάθλιψης. Διαβάστε το άρθρο πατώντας εδώ.

Έλεγχος στρες και μεταβολισμός: Πώς συσχετίζεται η Κατάθλιψη;

Τα νέα από την έρευνα είναι πολύ καλά. Αν κάποιοι από εμάς δεν καταφέρνουμε να βρούμε τον χρόνο ή το κίνητρο για συστηματική άσκηση, δεν θα πρέπει να απογοητευόμαστε από αυτό. Το ίδιο ισχύει και για την διατροφή μας. Τί λένε οι έρευνες.

επιστροφη στην αρχη της σελιδας

Psychoeducation.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook